مدرسه تاسیسات آموزش تاسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان
قصد دارم موضوعي رو مطرح کنم که مدت هاي زيادي دغدغه من و شايد خيلي از همکاران مهندس باشد. زماني که بعنوان طراح در يک شرکت مشاور مشغول به کار شدم لازم بود در ابتداي کار داراي مهارت هايي مرتبط با تاسيسات مکانيکي باشم: شناخت سيستمهاي تاسيساتي، آشنايي با اصول طراحي تاسيسات، محاسبات سيستمها، نرم افزارهاي محاسباتي ، نرم افزارهاي طراحي و … ولي اين مهارت ها در دراز مدت کافي نبودند.
اينها کافي نيست
پس از مدتها کار در زمينه طراحي، نظارت و اجرا دريافتم که وقتي يک پروژه ساختماني تعريف مي شود در طي مراحل مختلف ما با يک روند (Process) مواجه هستيم. روندي که داراي مراحل و بخشهاي زيادي است و هر کدام از اين مراحل نيازمند مهارت ها و تخصص هاي خاص خود هستند:
- مهارت مديريت پروسه طراحي پروژه
- مهارت در متره و برآورد و تخمين مقادير
- مهارت در پياده سازي الگوهاي اجرايي در طول زمان
- مهارت در کنترل عمليات اجرايي
- مهارت در مديريت منابع مالي و انساني
- مهارت در تأمين مواد و مصالح و تدارکات
- مهارت در ايجاد هماهنگي بين تيم هاي اجرا و نظارت
- و …
عموماً شرکت ها به ناچارمجبورند علاوه بر تيم هاي تخصصي ساختمان، افرادي را که داراي هر يک از اين مهارت ها يا تخصص ها هستند استخدام کنند. جالب اينجاست که در ادامه بايد کساني را برای هماهنگي اين افراد با يکديگر به کار بگيرند. هنگاميکه مدير پروژه بخواهد وضعيت کلي پروژه را ارزيابي کند بايد تمامي افراد با مهارت هاي مختلف را در کنار هم يا بعنوان مثال در يک جلسه دور هم جمع کرده و از ايشان گزارش بخواهد که به طبع با گزارشاتي ضد و نقيض يا ناهماهنگ مواجه خواهد شد.
حال فرض کنيد قرار باشد در مقابل يک کارفرما يا سرمايه گذار سخت گير روند يک پروژه مرور شود، قاعدتاً خيلي از ظرافت هاي کار از قلم خواهد افتاد. با اين مشکلات هم مجموعه شرکتهاي مشاور و هم پيمانکاران و حتي تيم هاي پيمان مديريت مواجه هستند.
راه حل چيست
راه حل اين تداخلات و رفع کاستي ها به کارگيري و پياده کردن سيستم ” مدلسازي اطلاعات ساختمان” يا Building Information Modeling و يا به اختصار BIM است.
BIM به عنوان يک منبع مشترک اطلاعات بين کل تيم طراحي، اجرا و بهره بردار ساختمان عمل مي کند. نتيجه اين يکپارچه سازي اطلاعات، افزايش هماهنگي، کاهش خطاها و ضايعات و در نهايت افزايش کيفيت ساخت و ساز و طول عمر مفيد ساختمان ميباشد.
بيم چيست
BIM به نقشه هاي دوبعدي و مدلهاي سه بعدي ساختمان ويژگي هاي منحصربفردي اضافه مي کند بطوريکه کليه اجزا علاوه بر دارا بودن ماهيت فيزيکي مي توانند آرايه اي از اطلاعات مربوط به فعاليت ها و وظايف مختلف به همراه داشته باشند که اين اطلاعات از مرحله طراحي و مديريت ساخت تا مرحله بهره برداري همراه آن خواهد بود.
اين اطلاعات مربوط به کل چرخه حيات پروژه (Project Lift Time) ميباشد از شروع مطالعات توجيهي، تا طرح مفهومي، مطالعات فاز اول و دوم، تدارکات، ساخت و نصب، راهاندازي، دوره بهرهبرداري و حتي تخريب ساختمان.
اگر بخواهيم BIM را در يک جمله خلاصه کنيم عبارت خواهد بود از فرآيند توليد و مديريت اطلاعات ساختمان در طي چرخه حيات آن.
به بيان ديگر يک مدل BIM نمايش سه بعدي ديجيتال از ويژگيهاي فيزيکي و عملکردي يک ساختمان است.
تفاوت عمده يک مدل BIM با يک مدل سه بعدي CAD (Computer Aided Design) صرف، در ذخيره اطلاعات مهم کل فرآيند ساخت با تمام اجزاي آن مي باشد. اين اطلاعات شامل مواردي است از قبيل:
- مشخصات و خصوصيات مصالح (وزن، رنگ، چگالي، ضريب انتقال حرارت و …)
- راهنماي نصب و مونتاژ تجهيزات
- خدمات گارانتي
- مشخصات سازنده، توليدکنند و مجري
- الزامات تعمير و نگهداري
- اطلاعات قيمت اجزا
- – و …
از ديد فني BIM يک مدل CAD است که به يک پايگاه داده متصل شده است به نحوي که هرگونه اطلاعات مربوط به پروژه را مي توان در آن ذخيره کرد.
با توجه به تعاريف ارائه شده فوايد مدلسازي با سيستم BIM را بصورت زير ميتوان نام برد:
- کاهش هزينه ها و ريسک نهايي کارفرمايان، پيمانکاران، طراحان و مهندسين
- افزايش بهره وري و کاهش هزينه ها در مرحله اداره و بهره برداري از پروژه
- قابليت اتخاذ و اعمال تصميم گيري هاي سريعتر و صحيحتر به علت در دسترس بودن اطلاعات همسان و هماهنگ از پروژه
- کاهش هزينه هاي مطابقت پروژه با استانداردهاي طراحي، ساخت و بهره برداري
- افزايش ايمني در کليه مراحل پروژه
در تعيين چگونگي رسيدن به حداکثر سود به کمک سيستم BIM بايد مجموعه اي از مراحل درنظر گرفته شود و متد BIM در مراحل زير اعمال شود:
الف- در دوره طراحي
ب- در دوره تدارک و خريد مصالح
ج- در حين اجراي عمليات
د- در دوره بهرهبرداري
در سيستم BIM بدليل برنامه ريزي حرفه اي و خلاقانه براي اجراي طرح و کار تيمي بين عوامل اجرايي درگير در پروژه، در بين اعضا هماهنگي خاصي وجود دارد و تمامي کارها در وقت خود و با نهايت دقت و کيفيت انجام ميشوند. کليه اعضای تيم طراحي امکان دسترسي به کل طرح و اجزاي ساير رشتهها دارند و تغييرات طرح در هر قسمت روي ساير قسمتها اثر خود را ميگذارد. از اين رو اشتباهات اجرايي ناشي از ناهماهنگي کمتر پيش مي آيد.
دلايل تمايل شرکتها به استفاده از سيستم BIM در پروژههاي ساختماني:
- کاهش هزينه ها در هنگام اجراي سازه (Construction Cost)
- طراحي سازه و پروژه ها در زمان کم و به صرفه (Decrease in Time)
- کاهش خطاها و ناهماهنگي هاي اجرايي (Clash Detecting)
- امکان ساخت سازه ها بصورت پيش ساخته (Precast Construction)
- ساخت سازه ها با کيفيت تر با استفاده از اين روش (Construction Quality)
مترجم و نویسنده: مسعود خانی بختیاری
این مقاله با همین عنوان از این نویسنده در نشریه نماد گلستان به چاپ رسید است.